صداهای افغانستان: انیسه شهید

در دوره اول طالبان، زنان علاوه بر خانه‌نشین بودن و محرومیت از آموزش و اشتغال، دسترسی محدودی به خدمات درمانی و پزشکی داشتند. انیسه شهید که در دره پنجشیر بزرگ شده، شاهد مستقیم ظلم طالبان بر زنان بود. او می‌گوید: «درس خواندن و کار کردن در کشوری در حال جنگ، به عنوان یک دختر کاری بسیار دشوار بود».

شهید کار خود را وقف ژورنالیسم علیه ظلم کرده بود، و حالا که طالبان دوباره کشور را گرفته‌اند، هدف او به شکلی تازه برای او احیاء شده است. او که تا پارسال در کابل ساکن بود، می‌داند که زندگی زیر سایه طالبان برای مردم افغانستان به‌خصوص زنان چگونه است. او به خاطر گزارش‌های به‌موقع و افشاگرانه‌ای که طی دوران مسلکی خود داشت، امسال جایزه مرکز بین‌المللی خبرنگاران را از آن خود کرد. می‌گوید: «می‌خواستم هر جا که مشکلی هست حضور داشته باشم، و آن صدا و آن خبر را به مردم اختصاص بدهم. این آرزوی من بود، و این کاری بود که کردم».

‌

سال‌های تکوین

بعد از حمله آمریکا و سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱، شهید توانست مدرک ژورنالیسم را از دانشگاه کابل بگیرد. اولین شغل او در این عرصه، گزارشگری برای روزنامه چراغ بود، و بعد در سال ۲۰۰۹ به تلویزیون مستقل طلوع رفت.

بعد از آن بود که شهید خود را به عنوان یکی از برجسته‌ترین ژورنالیستان تلویزیونی مطرح کرد، و به بیان کردن مشکلات زنان افغانستان، افشای بی‌عدالتی و پاسخگو کردن زورمندان پرداخت.

در سال ۲۰۱۶، شهید مصاحبه‌ای با احمد ایشچی ترتیب داد؛ ایشچی می‌گفت به دستور ژنرال دوستم، معاون اول رئیس‌جمهور، ربوده شده و مورد تعرض جنسی قرار گرفت. این حرف‌ها منجر به اعتراض عمومی و اتهاماتی علیه دوستم شد که دوستم را وادار به فرار از کشور کرد.
‌‌‌

تهدیدات و خطرات

فعالیت شهید نمونه‌ای از خطرات ژورنالیسم زنان در افغانستان است. می‌گوید: «به من می‌گفتند: چه‌طور هنوز کار می‌کنی؟ باز هم بیرون می‌روی؟ نمی‌دانی وقتی بیرون در خیابان هستی، حتی اگر فقط یک جا ایستاده باشی، کسی ممکن است بیاید تو را بکشد».

چند سال پیش طالبان هفت تن از همکاران او را در یک بمب‌گذاری کشتند. در یک کشور در حال جنگ، به‌خاطر انواع مشکلات امنیتی، اجتماعی و خانوادگی، کار کردن به‌خصوص برای زنان ژورنالیست بی‌نهایت دشوار است. وقتی هم که در سال ۲۰۲۰ ویروس کرونا دنیا را گرفت، خللی در تعهد او ایجاد نشد. در حالی که بسیاری در قرنطینه بودند، او به شفاخانه‌ها می‌رفت تا درباره این بیماری اطلاع‌رسانی کند و معلومات صحی را به مردم برساند.

فعالیت او به بسیاری از شهروندان افغان کمک کرد تا تهدیدات این ویروس تازه را بشناسند، و در عین حال مقامات دولت را در زمینهٔ نحوه خرج کردن کمک‌های مالی پاسخگو بدانند.

می‌گوید: «وقتی برای گزارش به شفاخانه می‌رفتم، ساعتها صرف گپ زدند با بیماران، خانواده‌شان و داکترها می‌کردم. داستان هر کسی را می‌شنیدم، و با این کار می‌خواستم مردم بفهمند که نباید از کرونا وحشت کنند».

‌

افغانستان دوباره در دست طالبان

از زمان تصرف مجدد افغانستان به دست طالبان در سال ۲۰۲۱ در پی خروج ارتش آمریکا، شرایط برای گزارشگران و زنان در کشور خراب شده است. شهید برای نجات جان خود به آمریکا پناهنده شد.

امروز، بیش از ۷۰۰۰ مایل دورتر از وطن، او کماکان اخبار افغانستان را پوشش می‌دهد. تعهد او به ایجاد راهی برای زنان افغانستان، خصوصا ژورنالیستان زن، هرگز از بین نرفته است. می‌گوید: «می‌خواستم به مردم بگویم که زنان می‌توانند هر کاری در افغانستان انجام دهند. هر کاری از دست زنان برمی‌آید، از جمله روزنامه‌نگاری. با آن‌که خیلی‌ها معتقد بودند زنان نمی‌توانند در افغانستان کار کنند، زنان کار می‌کردند».

شهید که حالا از خارج برای بهترشدن زندگی شهروندان افغانستان تلاش می‌کند، به تغییر شرایط امیدوار است. می‌گوید: «امیدوارم یک روز دختران افغان حق آموزش، حق کار کردن، و حق زندگی داشته باشند، و مردم افغانستان بتوانند در جاده‌های افغانستان در صلح قدم بردارند».